Zijn ouders nog belangrijk?

Net uit het ei hecht het kuiken zich meteen aan de moedereend. Het volgt haar overal naartoe, het volgt haar voorbeeld en aanwijzingen op totdat het de volwassenheid bereikt. Als de moedereend echter ontbreekt, volgt het kuiken het dichtstbijzijnde bewegende object- een mens, een hond of zelfs een bewegende stuk speelgoed. Het spreekt voor zich dat noch de mens, noch de hond, noch een speelgoed even geschikt zijn om het kuiken met succes op te voeden tot een volwassen eend. Zo geldt dat ook als er geen opvoedende ouder aanwezig is, zal het mensenkind zich oriënteren op wie er zich in de buurt bevindt. Door sociale, economische en culturele trends heeft de ouder in de afgelopen vijf of zes decennia zijn positie als oriënterende invloed op het kind verloren. Kinderen kunnen zich niet tegelijkertijd op zowel volwassenen als op andere kinderen oriënteren. De hersenen die nog in volle ontwikkeling zijn moeten automatisch kiezen tussen de waarden van de ouders en die van leeftijdsgenoten, en die twee lijken elkaar telkens weer tegen te spreken. We hebben te maken met veel concurrentie die onze kinderen bij ons vandaan willen lokken, en we worden van het opvoeden weggeleid. En dit gebeurd op een zeer subtiel en geplande wijze. We beschikken niet meer over de economische en sociale basis voor een cultuur die ouderschap ondersteunt en de missie ervan als heilig beschouwt. Van de ene gemeenschap na de andere zijn jonge mensen in ontwikkeling hun houd vast kwijt geraakt. Velen hebben geen zelfbeheersing meer en lopen steeds meer risico op vervreemding, drugs gebruik, geweld of zelfs prostitutie Allahu musta'an. Kinderen/ tieners zijn tegenwoordig minder ontvankelijk en moeilijker aan te sturen dan onze voorganger van amper enkele decennia geleden. Veel van hen zijn hun vermogen kwijt om zich aan te passen, om te leren van negatieve ervaringen en op te groeien. Nog nooit hebben zoveel kinderen en tieners geneesmiddelen voorgeschreven gekregen voor depressie, angst of tal van andere psychische aandoeningen. De crisis die de jeugd doormaakt komt als een dreiging tot uiting in het toenemende probleem van pesten op school en in het zeer extreme geval zelfs (zoals we al vaker op het nieuws hebben gehoord) in vermoorden van kinderen door kinderen. Betrokken en verantwoordelijke ouders zijn gefrustreerd. Ondanks onze liefdevolle zorg lijken kinderen onder zware stress gebukt te gaan. Ouders en andere volwassenen lijken niet langer de vanzelfsprekende mentoren voor de jongeren te zijn. 

Voorgaande culturen konden we er nog van uitgaan dat de hechting van kinderen aan hun ouders stevig en langdurig was; wij hebben die luxe niet meer. Als moslims in deze samenleving moeten we bewust worden van wat er ontbreekt van wat er niet werkt in de opvoeding en wat er eigenlijk gebeurt in (islamitische)scholen van onze kinderen en tieners. Dat bewustzijn zal ons voorbereiden op de uitdaging om een relatie met onze kinderen op te bouwen In shaa Allah, waarin wij de volwassenen weer de leiding krijgen en niet meer hoeven te leunen op dwang en geforceerde gevolgen voor het krijgen van respect van onze kinderen. In hun relatie met ons bereiken onze kinderen hun ontwikkelingsdoelen en worden het onafhankelijke, zelf gemotiveerde en volwassen moslims met waardering voor hun Religie allereerst, hun eigenwaarde en aandacht voor gevoelens, rechten en menselijke waardigheid van anderen.

Maar wat is er veranderd ? 

De invloed van leeftijdsgenoten

Allereerst de voornaamste en schadelijke hechting die het ouderlijk gezag en de ouderlijke liefde ondermijnt is de toegenomen hechting van onze kinderen aan hun leeftijdgenoten. Voor het eerst in de geschiedenis wenden jonge moslims zich voor informatie, voorbeeld en sturing niet tot hun ouders, leerkrachten en andere verantwoordelijke volwassenen maar tot mensen die van de natuur nooit een opvoedende rol hebben meegekregen: Hun eigen leeftijdsgenoten. Voor de eerste keer in de samenleving zien we steeds meer kinderen opgevoed worden door onvolwassene die hen onmogelijk tot volwassenheid kunnen begeleiden. Ze worden opgevoed door elkaar. De best passende term hiervoor is 'oriëntatie op leeftijdsgenoten' Door deze oriëntatie op leeftijdsgenoten is ons opvoedingsinstinct veranderd. Ons natuurlijk gezag is uitgehold en zijn we niet meer vanuit ons hart maar vanuit ons hoofd gaan beginnen opvoeden: met behulp van handboeken en ver verwijderd van Quran wa Sunnah.

Wil ik dan beweren dat kinderen geen vrienden van hun eigen leeftijd mogen hebben ?

Integendeel, deze soort relaties zijn natuurlijk en kunnen bevordelijk zijn als het organisch gebeurd en in volwassenen georiënteerde culturen (islamtische gemeenschap) waar de principes en waarden van de volwassen generatie de norm zijn. Dan hechten kinderen zich aan elkaar zonder hun richting kwijt te raken of de begeleiding van hun ouders af te wijzen. Dat is niet meer het geval. Het onnatuurlijke is niet het contact met leeftijdsgenoten, maar het feit dat kinderen de dominante invloed zijn geworden op elkaars ontwikkeling. Oriëntatie op leeftijdsgenoten komt tegenwoordig zo vaak voor, dat deze de norm is geworden. Veel psychologen, docenten, en leken zijn dit verschijnsel als natuurlijk gaan beschouwen of erger nog erkennen het niet als een specifieke verschijnsel dat moet worden onderscheiden. Het wordt eenvoudigweg als vanzelfsprekend beschouwd. Maar wat "normaal" is is niet perse hetzelfde als natuurlijk of gezond. Je hoort het vaak in de volksmond " hij is aan het puberen, of ze zit in haar puberteit, vandaar haar attitude" Maar eigenlijk is er niets natuurlijks of gezonds aan. Integendeel. 

Maar onze kinderen moeten toch op eigen benen leren staan? zeker, maar alleen als onze taak er op zit en alleen als ze zichzelf kunnen zijn. Door zich te schikken naar verwachtingen van leeftijdsgenoten groeien jongeren niet uit tot onafhankelijke, respecterende volwassenen. Juist het tegenovergestelde gebeurd. Het ondermijnt de gezonde ontwikkeling, doordat de natuurlijke lijnen van hechting en verantwoordelijkheid verzwakt. Kinderen weten misschien wel wat ze willen, maar het is gevaarlijk om aan te nemen dat ze weten wat ze nodig hebben. 

"Het grootste geschenk dat een ouder aan een kind kan geven, is zijn of haar eigen geluk"

Ik krijg vaak de vraag dat als dingen bepaald zijn door omgeving, waarom we dan in hetzelfde gezin van twee kinderen met dezelfde opvoeding, hetzelfde maaltijd eten, met hetzelfde speelgoed Spelen en toch één van hen ADHD kan ontwikkelen en de andere niet. Of de één zal verslaafd geraken, de ander niet. De ander zal een ander aandoening hebben en de ander niet.. ten eerste, dit geldt ook voor eeneiige tweelingen en dan kun je ook zeggen " wel als de genen hetzelfde zijn hoe komt het dat ze dan zo anders kunnen zijn van elkaar ? Het antwoord is dat geen twee kinderen in dezelfde omgeving opgroeien omdat geen twee kinderen dezelfde ouders hebben. Mijn ouders bijvoorbeeld hadden niet dezelfde kinderen, ook al hadden we dezelfde moeder en vader. Omdat het niet de lichamelijke aanwezigheid van de ouder het meest belangrijke is, maar de emotionele toestand die bepaalt wie en wat het kind zal worden. Je kunt dus net zoveel van het kind houden als van een ander kind, maar als je bijvoorbeeld tijdens de ene zwangerschap of de ene kindertijd gestrest was en niet tijdens de andere, hebben die kinderen niet dezelfde ouders. Dit geldt ook als de economische situatie verandert in het gezin of als de ouderlijke relatie verandert en dan denk ik aan overlijden of een scheiding.  Verder is er natuurlijk zoiets als het aangeboren temperament. D.W. Winnicott was een zeer intelligente Britse kinderpsycholoog, wat hij zei zal je zeker verbazen subhanaAllah. Hij zei "zelfs als een moeder dezelfde moeder zou kunnen zijn acht van haar kinderen (wat ze niet kon zijn) zei hij, maar zelfs als ze dat wel kon zijn, zouden haar kinderen acht verschillende moeders hebben gehad. Omdat ze haar allemaal als moeder anders zouden ervaren. Het is dus gewoon niet mogelijk om te spreken van twee kinderen met dezelfde ouders in dezelfde situatie. Als de menselijke ontwikkeling grotendeels afhangt van de externe omgeving, hoe komt het dan dat broers en zussen, zelfs eeneiige tweelingen, verschillende emotionele reacties hebben? Het ene kind verslaafd kan geraken of gedragsproblemen hebben, en de andere niet. Het antwoord is dat geen twee kinderen dezelfde omgeving en dezelfde ouders hebben. De moraal van het verhaal?  Dat de emotionele toestand van de ouders heel belangrijker is dan hun fysieke aanwezigheid. 

Als de ouders tijdens de ene zwangerschap gestrest zijn in tegenstelling tot de andere, of hun relatie verandert of de financiële situatie verandert, heeft dat gevolgen voor de ontwikkeling van het kind. Bovendien heeft de menselijke ontwikkeling een recursief karakter, wat betekent dat ouders ook worden gevormd door de kinderen en kunnen worden geactiveerd als reactie op het unieke temperament van elk kind. Ouder-kindrelaties kunnen worden verbeterd wanneer ouders bewuster en volwassener zijn over hun reacties op de unieke aard van hun kinderen.

De recursieve aard van de menselijke ontwikkeling

Kinderen veroorzaken bij elke ouder verschillende reacties (triggers). Een jongen bijvoorbeeld zal niet dezelfde reactie oproepen, bij een vader zoals een dochter dat wel zal doen en voor de moeder trouwens hetzelfde. Een kind dat hoog sensitief is, zal bij de ouder niet dezelfde reactie oproepen als een kind dat van nature wel is. En zo verder... Wij worden ook gevormd door onze kinderen en dat noemen we de recursieve aard van de menselijke ontwikkeling, waarbij niet alleen het kind een reactie op de ouders oproept, maar andersom ook.  Het is duidelijk dat hoe bewuster en volwassener je bent als ouder, hoe kleiner de kans dat we getriggerd worden door onze kinderen en dat is emotionele intelligentie bij de ouder (in het Arabisch is dit Hikma) Maar het is bijna onvermijdelijk dat er verschillen zullen zijn. En daarom nogmaals zeg ik dat het belangrijk is hoe je er mee omgaat. 

De gezondheid van kinderen hangt af van de emotionele gezondheid en de mate van support die de ouders hebben.
We weten uit talloze studies dat stress bij zwangere vrouwen gevolgen kan hebben voor de ontwikkeling van de hersenen van kinderen.
De preventie van psychische gezondheidsproblemen moet daarom vroeg in de zwangerschap beginnen.
In een situatie of samenleving waarin weinig ondersteuning is, vaker isolement voorkomt en ouders veel stress ervaren, komen er steeds meer kinderen in problemen, zoals we op dit moment zien in de westerse maatschappij maar het is daar niet gestopt. Het is globaal geworden. 
En al die psychische problemen, de angsten, de toename van geweld hangen daarmee samen. Kinderen zijn niet meer zoals vroeger. Ze lijken minder aan te nemen van hun ouders. Hebben minder ontzag. En minder schrik om in problemen te komen. De opvoedingstechnieken van onze ouders werken niet meer. Voor velen voelt het ouderschap niet meer als vanzelfsprekend aan.
Niet omdat het slechte ouders zijn, die niet van hun kinderen houden, maar omdat ouders teveel stress hebben en niet de support krijgen die zij nodig hebben en verdienen. 

En nu het goede nieuws ..

Aangezien deze maatschappij  onze kinderen niet meer de juiste kant op leidt noch in de richting van ware onafhankelijkheid en rijpheid, zijn ouders en andere verantwoordelijke  volwassenen belangrijker van ooit tevoren. De enige optie is om de ouder- kindrelatie weer op haar natuurlijke fundament te plaatsen. Net zoals de relatie de kern vormt van onze huidige opvoed en-leerproblemen vormt ze ook de kern van de oplossing. Moslim ouders die hun ouderschap passeren op een solide relatie met het kind voeden het intuïtief op.  Ze hoeven dan ook niet meer vaak terug te vallen op handboeken of technieken maar handelen uit begrip en empathie. Als we weten hoe we dicht bij onze kinderen kunnen staan en wie we voor hen willen zijn hebben we veel minder advies nodig over wat te doen. Praktische benaderingen ontstaan spontaan uit onze eigen ervaring zodra de relatie is hersteld. Het goede nieuws is dat Allah swt aan onze kant staat. Onze kinderen willen bij ons horen, zelfs als ze dat niet zo waarnemen en zelfs als hun woorden of daden het tegendeel bewijzen. We kunnen onze ware rol als hun metgezel en mentor herstellen. Hechting is alles. In mijn volgende post (waar ik al mee bezig ben) zal ik in shaa Allah met heel veel liefde delen hoe je de relatie, als die verzwakt is of verloren is gegaan hersteld kan worden. En hoe we onze kinderen bij ons kunnen houden tot ze volwassen zijn.